Thương gia giữa những cây rừng (phần 2)

Trong cộng đồng người Việt trong năm 2009 và 2010 bàn tán vụ này như một vụ "Lừa Thế kỷ". Ông Sơn "Trắng", ông Ngãi, ông Tạo là nạn nhân hay là người "đồng loã trong ván bài này" thì chỉ có người trong cuộc mới rõ. Dù sao thì thiệt hại quá lớn cho người Việt tại đây và nhiều gia đình khác ở Việt Nam. Điều thú vị là trong vụ "án" này cơ quan đại diện của Việt Nam tại Séc hình như quá "bị động và im lặng" ....

Công ty lớn sẽ thắng những gói thầu lớn. Chỉ nỗi nó không có đủ nhân lực của chính mình. Thế là thông qua các công ty khác họ thuê nhân công cho các công việc trong rừng.  Họ thường là những  người  ngoại quốc, hàng trăm người trồng cây, cắt cành, đốn hạ cây. Họ đến Séc để kiếm tiền và sau đó trở về nhà. Thế nhưng đã hai năm nay xuất hiện những công nhân không nhận được tiền lương, họ bị đe dọa bằng bạo lực và bị đói khát....

Chiến dịch Krnap

Jan Mičánek, chủ tập đoàn Less theo lý lẽ của mình, không biết gì về hoạt động của các nhà thầu phụ và phủ nhận mọi trách nhiệm vì công ty ông ta đã trả tiền cho công việc này. „ Thường thì chúng tôi không biết và không thể biết. Chúng tôi bán gỗ thanh cho ai đó, họ sản xuất bàn và không trả lương cho nhân viên. Chúng tôi biết thế nào được? Việc như vậy là có, nhưng không phải thường xuyên“ ông ta trả lời trước thông tin về công nhân nước ngoài bị lợi dụng trong đơn hàng cho công ty ông ta. Giống vậy, Năm ngoái  Jindřich Martinák và David Mrkos lại giành được hợp đồng về cung cấp nhân lực với công ty Less thông qua công ty Madera servicio a Wood Servis Praha lần này lại cũng ở Krkonoše. Tại đây Less đã thắng trong gói thầu nhỏ cùng với công ty giầu có KHL-EKO phần lớn gói thầu cho công trình  trong 4 năm cân bằng hệ sinh thái quan trọng KRNAP (Krkonošský národní park) bằng nguồn tài chính của EU hơn 80 triệu cô run. Công ty Less ký hợp đồng cung cấp nhân công với công ty của Mrkos là Madera servicio, công ty này lại cùng với công ty Wood Servis Praha mà giám đốc chính là Martinák.

Theo thông tin của các nhân viên công ty Less thì Martinák s Mrkos đảm bảo đến 80% công việc và nhân công cho gói thầu này trong năm 2010.  Tất nhiên tại công viên quốc gia không xuất hiện những người Việt nam nữa, nhưng là người Slovakia và nhiều nhất là người Rumania. Một năm trước công ty Affumicata vốn đã gặp khó khăn với nhân công từ Việt nam, „ Họ là những người từ nước thứ ba, ngay cả khi chúng tôi thuê họ theo dạng các khóa bổ túc tay nghề thé cũng vẫn có rất nhiều vướng mắc về luật. Họ không có giấy phép lao động hoặc giấy phép khác“ David Mrkos nói.  Ông ta đề cập đến việc hiện tại CH Séc thường chỉ cho phép công nhân ngoại quốc từ cộng đồng châu Âu, công nhân ngoại quốc từ các nước thứ ba chịu sự kiểm tra gắt gao của thanh tra sở lao động và cảnh sát ngoại kiều, trước hết là giải quyết các kiểm tra về giấy phép.

Công ty Affumicata vì việc thuê người Việt nam làm việc trên cơ sở các hợp đồng đào tạo sinh viên đang có nguy cơ bị sở lao động  Děčín phạt tiền. Thế nên Martinák cùng với Mrkos đã kết nối với Marta Pavelová từ công ty PBM Union Jobs được đăng ký từ năm 2009 tại Rumania. Bà này có nhiệm vụ tìm kiếm nhân công và đưa họ đến CH Séc. Một số người trong số họ được hứa rằng họ đi làm việc tại Tây ban nha, họ phải trả cho việc môi giới công việc từ 1 đến 3 trăm EUR. Lãnh đạo công viên quốc gia KNAP theo lời của sếp bộ phận bảo vệ môi trường Václav Jans luôn sống trong sự thực rằng tất cả công nhân ngoại quốc làm việc trong rừng là người được công ty Less thuê mướn trực tiếp. Dường như họ không biết về sự tồn tại của những người môi giới. Từ mùa hè năm 2010 tại công viên quốc gia KNAP luân phiên nhau khoảng 200 nhân công và họ cũng bị gặp phải hoàn cảnh, điều kiện lao động vùi dập tương tự  những người trước đây ở công ty Affumicata.

Buôn người theo kiểu Séc

"Khi thấy không thích ai (đối với Martinák- chú thích người viết) ông ta để mặc họ với số phận trong ký túc xá công nhân. Sau đó gọi cho chủ nhà rằng công ty không trả tiền nữa, chủ nhà phải đuổi người này, nếu họ không đi thì cảnh sát sẽ đến tống cổ họ ra đường“ một công nhân Slovakia kể lại những trải nghiệm của mình tại công viên quốc gia KNAP. Công ty Madera servicio, cụ thể là Wood Servis Praha còn lại các khoản nợ lương và tiền thuê nhà ở lên đến hàng triệu cô run ở các vùng  Herlíkovice và Pomezní. Việc này còn tiếp diễn đến đầu tháng 11.2010 ngay cả khi danh chính ngôn thuận là đã kết thúc.

Vào tháng 1 năm ngoái ông H. xuất hiện tại phòng tư vấn của  tổ chức phi lợi nhuận Club Hanoj, ông ta cần gia hạn thị thực, ngoài ra còn nói đến các cuộc tuyển chọn nhân công tại Sapa, công ty Affumicata và vấn đề quỵt lương. Luật sư của Club Hanoj là Matouš Jíra bắt đầu cùng các tình nguyện viên và các tổ chức khác thu nhặt các chứng cứ về các thủ đoạn quanh việc làm rừng tại Séc. Theo tổ chức La Strada thì đây là một vụ buôn người  lớn nhất mà họ biết đến trong vòng 15 năm gần đây. Cho nên Matouš Jíra đã thử liên lạc không văn bản với cảnh sát và các cơ quan chính quyền. Trường hợp này cũng thu hút sự quan tâm của tổ chức quốc tế OBSE (tổ chức hợp tác an ninh châu Âu). Theo luật pháp châu Âu thì việc này đủ cơ sở để coi là một vụ buôn người. Thế nhưng mọi sự trở ngại lại nằm ở phía Séc. Vào tháng sáu luật sư Jíra đã chính thức thông báo về chuyện này tại hội nghị quốc tế các đoàn thể trong lĩnh vực chống nạn buôn người có cả sự tham gia của dại diện các bộ và cảnh sát. „Thế nhưng các cơ quan đều có cảm giác rằng việc này không dính gì đến họ, chẳng ai đưa ra đề nghị điều tra vụ việc“ ông  Jíra nói và cho biết thêm „Về việc ở đây có đến hàng trăm công nhân bị lợi dụng đến hoàn cảnh khốn khó và bị bóc lột tàn nhẫn các cơ quan Séc đều biết rõ ít nhất là đến hàng năm, thế nhưng chẳng ai thực hiện bất cứ giải pháp nào“.

Cho nên vào tháng 7 ông Jíra và hai luật sư đại diện cho ông H. đã đưa đơn tố cáo Jindřich Martinák a David Mrkos về nhiều tội hình sự trong đó có cả buôn người. Theo phát ngôn viên cảnh sát Eva Miklíková tạm thời vẫn chưa đủ cơ sở để có thể chứng minh được việc phạm một số tội hình sự. Tạm thời cảnh sát không có cơ sở can thiệp vào công việc kinh doanh của Martinák và Mrkos. Theo nguồn tin không chính thức tập đoàn Less vẫn tính đến việc cộng tác với công ty Madera servicio ít nhất là trong các đơn hàng tại Krkonoše trong năm tới. David Mrkos phủ nhận mọi cáo buộc và còn khoe rằng tại Rumania các nhân công tiếp tục đến xin việc.

Vụ kiện tụng mờ mịt của người Việt

Tai họa của ông Nguyễn Minh Tạo bắt đầu từ buổi gặp gỡ vào tháng 3 năm 2008. Qua giới thiệu của người quen, ông ta làm quen với Jindřich Martinák giám đốc công ty Gurama Property, s.r.o. Công ty này đã hoạt động được gần nửa năm và sau một tháng tồn tại đã giành được giấy phép của bộ lao động và các vấn đề xã hội trong lĩnh vực môi giới lao động cho người nước ngoài. Martinák đã nói với ông Tạo rằng hắn ta cần hàng đống nhân công từ Việt nam cho các công việc tại Séc. Trong thời gian này mỗi tháng có hàng trăm công nhân ngoại quốc đến từ Việt nam và ông Tạo có rất nhiều quan hệ tại đó. Lời tiếp lời và họ đã thỏa thuận những cuộc gặp gỡ tiếp theo tại Hà nội. Sau gần một tháng họ đã gặp nhau tại hotel 4 sao Horison. Trong cuộc hội đàm có cả các luật sư  Marta Macháčková và Alois Mikulášek mà ông Tạo cũng đã nghe nói đến và ông Tạo cũng biết rằng họ thuộc về phía công ty Gurama Property. Ông ta nghĩ rằng hai luật sư là người đàng hoàng và bắt đầu tin tưởng đến ông Jindřich Martinák.

Toàn bộ quá trình tìm kiếm sự giúp đỡ của nhà nước Séc được bắt đầu (vào mùa thu năm 2008 được nằm trong chương trình viếng thăm chính thức dưới sự dẫn đầu của phó chủ tịch quốc hội Vojtěch Filip. Chính tướng Miroslav Vacek đã giới thiệu mối quan hệ này cho họ). Họ giới thiệu cho phái đoàn về các công ty mà họ cộng tác, đến thăm nhiều trường nghề nơi các thợ hàn được đào tạo cho công việc tại Séc. Martinák rất vui mừng và rất nhanh quyết định cùng cộng tác với ông Tạo. Ông tạo có nhiệm vụ tổ chức tuyển chọn hàng ngàn người, dạy nghề và tiếng Séc cho họ. Với chi phí một nghìn USD mỗi người, Martinák sẽ lo các thủ tục giây tờ cần thiết như giấy phép lao động kể cả ví-za vào Séc. Họ thỏa thuận rằng Martinák sẽ nhận trước tiền đặt cọc và phần còn lại sẽ nhận khi làm xong các thủ tục. Công việc được đảm bảo bởi một chương trình bịa đặt  trợ giúp môi giới lao động (ông Tạo biết ra thì đã hơi muộn) của chính phủ CH Séc. Martinák đã kiếm ra giấy phép lao động giả mạo cho hơn 4 ngàn lao động nước ngoài có kèm con giấu của phòng lao động huyện Đông Praha. Thương vụ tiến triển rất nhanh. Ban đầu ông Minh Tạo phải tìm kiếm thợ xây, thợ hàn, thợ mài, công nhân dây chuyền sản xuất ô tô và công trường xây dựng. Đại diện của công ty Gurama Property đã đề nghị cả các nữ y tá và ông Tạo đã bố trí xắp xếp để họ đến thăm trường cao đẳng y tế tại Hải dương, tại đó họ cũng đã hứa hẹn về việc giúp đỡ trang thiết bị y tế. Trong các cuộc viếng thăm khác ông Tạo còn giới thiệu cho Martinák trường dạy nghề tại địa phương.  Martinák đã nói về dự định muốn xây dựng một trường và họ cùng nhau đi tìm mảnh đất hợp lý cho việc này. Mỗi lần đến Việt nam đại diện của công ty Gurama Property ở trong các hotel sang trọng tại Hà nội bằng tiền của các doanh nhân sở tại – những người tin rằng hàng nghìn người Việt sẽ kiếm được việc làm tại CH Séc.

Trong thời gian giữa 15 tháng tư đến 5 tháng bảy năm 2008, ông Minh Tạo đã chuyển cho  Jindřich Martinák trong sáu lần gặp gỡ ở Hà nội 1 triệu 1 trăm 47 ngàn USD tiền tạm ứng để lo giấy tờ cần thiết cho 1800 quyển hộ chiếu Việt nam còn giá trị. Trong mỗi lần giao tiền đều có người làm chứng và ký kết hợp đồng môi giới. Trong khi đó ông Tạo cũng bắt đầu thấy lo sợ vì việc chuẩn bị giấy tờ bị kéo dài quá mức. Để chắc chắn ông ta đã ghi âm lại các cuộc hội đàm.

Vào tháng 7, trong một cuộc gặp gỡ ở Praha, Martinák và Macháčková đã trưng ra bản chụp thị thực nhập cảnh CH Séc của 70 người đầu tiên (trên thực tế không bao giờ tồn tại những thị thực này) và giải thích cho ông Tạo rằng họ đang chuẩn bị tích cực  cho việc đón tiếp các công nhân Việt nam này tại CH Séc. Ngay trong tháng đó Martinák cùng các cộng sự lại có mặt ở Hà nội, ông ta đem theo ba va-li quần áo có in lô-gô của công ty Gurama Property s.r.o và một túi đồ nghề giành cho trường nghề để thực hành công việc trên các tấm thạch cao xây dựng. Họ lại đến thăm trường nghề và thậm chí Martinák còn gặp gỡ với thứ trưởng bộ lao động Việt nam.

Minh Tạo và các đồng nghiệp cũng đã yên tâm phần nào. Họ bắt đầu đặt vé máy bay, đặt may các bộ quần áo cùng với hàng chữ sáng chói Gurama Property s.r.o. theo mẫu nhận được. Thế nhưng giấy tờ vẫn chẳng thấy đâu. Martinák đã hứa sau những lời giục giã là sẽ hoàn thành đúng thời hạn. Ngày 16 tháng 8 năm 2008, Các cộng sự của Martinák bay đến Hà nội, trong số họ có cả Macháčková và David Mrkos. Họ lại đến thăm bộ lao động và thương binh xã hội Việt nam và hứa sẽ lo đầy đủ các thủ tục cần thiết. Trong khi đó ông Minh Tạo đã phải trả tiền phạt vì hủy chuyến bay cho các hãng hàng không Nga và Hàn quốc và tiền phạt cho các công ty may quần áo bảo hộ.  Ngày 12 tháng 9 năm 2008 Tạo gặp Martinák sau một thời gian dài, ông gặp gỡ tại Praha với Macháčková và Martinák, họ vui mừng thông báo cho ông Tạo biết rằng thị thực nhập cảnh vào Séc sẽ xong vào tuần tới, 9 giờ sáng sẽ được nhận. Từ hôm đó cả hai đều tránh mặt ông ta.

Tháng 4 năm 2009, ông Nguyễn Minh Tạo thông qua luật sư Josef Lžičař tố cáo hình sự công ty Gurama Property và cá nhân Martinák về tội lừa đảo. Các mối liên hệ, hợp đồng, băng ghi âm đã được bàn giao cho cảnh sát. Các nhân chứng tại Việt nam đều trình bày khả năng đến Séc để làm chứng và khai trước tòa. Jindřich Martinák còn liên hệ thông qua luật sư của ông Minh Tạo và đưa ra đề nghị về việc thỏa thuận bồi hoàn. Ông ta muốn trả lại khoảng hai phần ba số tiền hơn triệu USD. Thế nhưng trong ngày ký thỏa thuận, ông ta đến văn phòng luật sư của Lžičař và nói rằng ông ta không ký thỏa thuận bởi vì ông ta không có tiền. Đấy là chưa nói đến những quyển hộ chiếu.

Cảnh sát Praha đã xếp hồ sơ vụ này vào tháng 10 năm 2010 vì họ không có bằng chứng để truy tố về tội lừa đảo. Cơ quan công tố của thành phố Praha nơi ông Tạo kháng án cũng thông báo tương tự và kháng thư của ông về việc cảnh sát dừng điều tra cũng bị bác bỏ vào tháng 12 năm 2010.

Obchodníci mezi stromy - Martina Křížková, Marek Čaněk
SC biên dịch